نوح منوری

دنیل راجرز[۱] • برگردان: نوح منوری • نولیبرالیسم همه‌چیز‌خوار زبان‌شناختی[۲] زمانه‌ی ماست؛ نو-واژه‌ای که تمام واژگانی پیرامونی خود را تهدید به بلعیدن می‌کند. بیست سال پیش اصطلاح «نولیبرالیسم» به‌ندرت جایی در مباحثات انگلیسی‌زبان داشت. [اما] در حال حاضر [واژه‌ای] تقریباً گریز‌ناپذیر است که در مورد همه چیز از معماری، فیلم، و فمینیسم گرفته تا سیاست‌های دانلد ترامپ و هیلاری کلینتون به کار می‌رود. جستجوی کاربردهای «نولیبرالیسم» در پایگاه داده ProQuest ‌در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۹ شما را به کمتر از ۲۰۰۰ عنوان می‌رساند. [در حالی که] از بحران اقتصادی ۲۰۰۸-۲۰۰۹ تا کنون این رقم از۳۳۰۰۰ عنوان فراتر رفته است. اصطلاح «نولیبرالیسم» در جناح چپ برای چنین مواردی به کار می‌رود: تشریح احیای ایده‌های لسه‌فر در آن‌چه هنوز در اکثر حوزه‌ها، اندیشه‌ی اقتصادی «محافظه‌کارانه» نامیده می‌شود؛ به‌راه‌انداختن کارزار علیه برنامه‌هایی چون مالیات‌ستیزی، دولت‌ستیزی، و ستیز با اتحادیه‌های کارگری که از طرح‌ها و برنامه‌های تاچر و ریگان تا خیزش تی‌پارتی[۳] و انجمن درون‌حزبی آزادی[۴] را در برمی‌گیرد؛ توصیف ویژگی‌های بازار جهانی اقتصاد که احکام و الزامات آن هم‌اکنون بر جهان سیطره دارد؛ به باد انتقاد گرفتن سیاست‌های حزب دموکرات مرکزگرای بیل و هیلاری کلینتون؛ و نام نهادن و اشاره به آن فرهنگ و ادراکاتی که اذهان و اعمال ما را آکنده…

مدخل «سرمایه‌داری» در فرهنگ بین‌المللی علوم سیاسی[۱] • برگردان: نوح منوری • «سرمایه‌داری» از اوایل قرن بیستم به مثابه مفهومی به کار رفته که ساختار و پویایی یک صورت‌بندی خاص تاریخی از اقتصاد و جامعه را به تصویر می‌کشد. جلوه‌های آغازین آن صورت‌بندی خاص تاریخی از اواخر قرون وسطی، در نواحی جنوبی و سپس شمال غربی اروپا نمایان شد و از آن پس تقریباً به تمام مناطق جهان گسترش یافت. مفاهیم متضاد با «سرمایه‌داری» را می‌توان شامل اقتصاد معیشتی[۲]، فئودالیسم، سوسیالیسم، و اقتصاد برده‌داری دانست. جوامع در حال توسعه‌ی «جهان سوم» ممکن است الگوهای سرمایه‌دارانه‌‌ای محدود و جزیره‌ای در اقتصاد خود داشته باشند، بی‌آن‌که در نتیجه‌ی وجود آن الگوها تبدیل به «جوامع سرمایه‌داری» شوند. مورخان و عالمان [علوم] اجتماعی تطبیقی تعداد زیادی از مراحل، انواع، شروط، و گونه‌ها را ذیل مفهوم عام «سرمایه‌داری» شناسایی می‌کنند؛ از جمله سرمایه‌داری ارضی (کشاورزی)[۳]، تجاری، صنعتی، مالی؛ سرمایه‌داری دولتی، سرمایه‌داری هماهنگ؛ سرمایه‌داری نوردیک[۴]، آنگلوساکسون، آسیای شرقی، یا راینی[۵].

نویسنده: نوح منوری • موضوع «روابط کار» و به طریق اولی «قانون کار» در ایران همواره مورد بحث بوده است، اما کمتر پیش آمده که درباره‌ی نیروهای کار بخش دولتی یا به طور کلی بخش عمومی بحث مستقلی شکل بگیرد. حتی در منابع ارزشمند این حوزه نیز به دشواری می‌توان نشانی از توجه اختصاصی به موضوع نیروهای کار دولتی یافت. به عنوان نمونه می‌توان به اثر بهداد و نعمانی اشاره کرد که در آن اشاره‌ای به نیروهای انسانی دولت نشده است. این در حالی است که بر اساس داده‌های سالنامه آماری سال ۱۳۹۴، ۳۴ درصد از جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر کشور یعنی حدود ۲۲٫۴ میلیون نفر شاغل محسوب می‌شوند که از این تعداد حدود ۲٫۳ میلیون نفر کارکنان دولت هستند. با احتساب کارکنان نهادهای عمومی غیردولتی می‌توان نتیجه‌گیری کرد که بیش از ۱۵ درصد نیروهای کار در کشور شاغلان بخش‌های دولتی و عمومی هستند.

پری اندرسون • برگردان: نوح منوری •   پری اندرسون در تکمیل مباحث پیشین خویش، [در این قطعه] به ما می‌گوید که چرا  اگر مخالفان [و دشمنان] نولیبرالیسم عزم خود را جزم کنند، سلطه‌ی نولیبرالیسم امری مقدر [و گریز‌ناپذیر] نیست.

بحران آتی در نظام سلامت [آمریکا] و راه‌حل‌های احتمالی آن؛ نامه‌ای سرگشاده به هم‌قطاران‌مان در نیواسکول و دیگر نقاط اول ژانویه ۲۰۱۷ • اندرو آراتو، کلارا ماتئی • برگردان: نوح منوری •   آبسکورا: ترامپ از آغاز رقابت‌های انتخاباتی خود ساز مخالفت با اوباماکر را کوک کرد و با پیروزی‌اش در انتخابات مشخص بود که تلاش برای لغو این لایحه از اولین اقداماتش خواهد بود. اوباماکر که یکی از اهدافش قرار گرفتن همه شهروندان آمریکایی تحت پوشش بیمه درمانی بود، می‌توانست نقش مهمی در افزایش سطح رفاه به ویژه میان شهروندان کم بضاعت آمریکایی داشته باشد. از این روز جریان‌های چپ نسبت به لغو آن هشدار می‌دادند و حتی سندرز لغو آن را یک فاجعه نامید. اندرو آراتو و کلارا ماتئی هر دو از اساتید دانشگاه نیواسکول آمریکا، در نامه‌ی سرگشاده‌ای خطاب به همفکران و مؤتلفان خویش تلاش می‌کنند از انتقاد و اظهار نگرانی فراتر روند و به گفته‌ی خودشان به جای «لفاظی» و «مقاومت‌های انتزاعی»، رویکردی «عمل‌گرایانه» در پیش گیرند و برنامه‌ای برای ارائه آلترناتیو در سطح سیاستگذاری بهداشت و درمان طرح کنند. برنامه‌ای که در صورت موفقیت بتواند به الگویی برای ایجاد تغییرات عملی در سایر حوزه‌ها تبدیل شود.

چارلز تیلی• برگردان: نوح منوری• توضیح: مقاله‌ی «دورکیم بی‌خاصیت‌« نوشه‌ی چارلز تیلی برای اولین بار در سال ۱۹۷۷ با عنوان «بی‌فایدگی دورکیم در مطالعات تاریخی تغییرات اجتماعی[۱]» و سپس در سال ۱۹۸۱ در کتاب «تلاقی جامعه‌شناسی و تاریخ[۲]» منتشر شد. این مقاله از مباحثه‌برانگیزترین و پرارجاع‌ترین مقالاتی است که درباره‌ی دورکیم (البته‌ با دیده‌ی انکار) نوشته شده است. تیلی این مقاله را در سال‌هایی می‌نویسد که اندیشه‌های دورکیم پس از سال‌ها سیطره بر رشته‌ی جامعه‌شناسی مورد انتقاد قرار گرفت و به ویژه گمان می‌رفت آرای دورکیم برای تحلیل تاریخی مفید نیست. دیدگاهی که بعدها با خوانش‌های تازه‌ای از دورکیم به ویژه توسط کسانی چون گیدنز، امیربایر، کنت تامپسون، الگزندر و غیره به چالش کشیده شد.

کنت تامپسن• برگردان: نوح منوری• در این مقاله مفاهیم اصلی جامعه‌شناسی دورکیم بر حسب ارتباط آن‌ها با جامعه‌شناسی سیاسی مورد بحث قرار گرفته است. شرح‌های اولیه از کار دورکیم بر توصیفی نسبتاً تکامل‌گرایانه از اشکال در حال تغییر تقسیم کار در گذارِ جوامع از نوع سنتی به نوع مدرن تمرکز داشتند. سپس آن دسته از کارهای او مورد توجه واقع شدند که به طور مستقیم با نهادهای سیاسی از جمله دولت سر و کار داشتند. خاصه مفهوم‌پردازی او از سیاست با مباحث جاری در باب جامعه‌ی مدنی مرتبط به نظر می‌رسند. اخیراً نیز کار او به عنوان منبعی غنی از ایده‌های تحلیلی شناخته شده که می‌تواند برای کاوش در فرایندهای سیاسی، مورد استفاده‌ی جامعه‌شناسان فرهنگی ملهم از مباحث دورکیم در باب سپهر نمادین حیات فرهنگی – اجتماعی قرار بگیرد. کار جفری الگزندر درباره‌ی بحران واترگیت و کمپین انتخاباتی اوباما را می‌توان از نمونه‌های برجسته‌ی این کاربرد دانست.

معرفی کننده: نوح منوری• کتاب «اقتصاد و عدالت اجتماعی» (مسعود نیلی و همکاران، نشر نی. ۱۳۸۵) در پنج فصل تنظیم شده است. در پیشگفتار کتاب با اشاره به بهره‌برداری سیاستمداران از مفهوم عدالت آمده است که «رویکردهای مردم‌گرایانه یک مفهوم را بدیهی تلقی کرده‌اند و آن تعارض بین کارکردهای اقتصاد آزاد و عدالت اجتماعی است. تصور آن بوده است که تحقق عدالت، ممانعت جدی دولت‌ها از کارکرد اقتصاد آزاد و اعمال دخالت‌های گسترده در بازارهای محصول، کار و سرمایه است… تبلیغ این برداشت و استمرار آن در طول زمان باعث شده است تا مباحثی از قبیل قیمت‌گذاری کالاها و خدمات توسط دولت و فراهم آوردن پشتیبانی‌های قضایی و اجرایی برای اعمال آن (مانند قانون تعزیرات حکومتی)، تعیین د‌ستوری و خارج از قاعده‌ی اقتصادی برخی متغیرهای مهم از قبیل نرخ ارز و نرخ بهره، ورود دولت به امر توزیع گسترده‌ی کالاها و خدمات در میان مردم، اعمال کنترل‌های اداری متعدد و پیچیده در اموری از قبیل سرمایه‌گذاری و تولید و بسیاری موارد دیگر از این قبیل با توجیه عدالت‌محور بودن از پشتیبانی برخوردار شوند.»  همچنین آمده است که در شرایط آرمانی از بنگاه‌ها انتظار می‌رود مانند افراد بر اساس معاضدت و نه رقابت رفتار کنند و تصور می‌شود در جامعه‌ی عادلانه…

معرفی کننده: نوح منوری• کتاب «تجددطلبی و توسعه در ایران معاصر» (نوشته‌ی موسی غنی‌نژاد، نشر مرکز، ۱۳۷۷) آغازی مشابه با کتاب آزادی‌خواهی نافرجام دارد. در این آغاز بر عدم توجه به مبانی فکری و ارزشی تجدد در میان تجددخواهان ایرانی و پیوند میان اندیشه‌های جمع‌گرایانه جدید (سوسیالیسم) با ارزش‌های سنتی-قبیله‌ای در تجددطلبی نوین ایران پس از ۱۳۲۰ تأکید می‌شود.

معرفی کننده: نوح منوری• کتاب «دولت و رشد اقتصادی در ایران» (نوشته مسعود نیلی و همکاران، نشر نی، ۱۳۸۷) حاصل مطالعه‌ای است که در سال ۱۳۸۳ با هدف تخمین اندازه‌ی بهینه‌ی دولت به منظور تحقق حداکثر رشد اقتصادی انجام شده است. «در این کتاب تمرکز اصلی بر تأثیر فعالیت‌های دولت بر رشد اقتصادی است (نه متغیرهای دیگر از جمله تورم، بیکاری، توزیع درآمد).»  «هدف آن است که مقداری بهینه برای اندازه‌ی دولت برای تحقق حداکثر رشد اقتصادی تخمین زده شود.»

معرفی کننده: نوح منوری• کتاب «آزادی‌خواهی نافرجام» (نوشته‌ی محمد طبیبیان، موسی غنی‌نژاد، و حسین عباسی، نشر گام نو، ۱۳۸۰)  آن‌چنان که در پیشگفتار کتاب آمده است با هدف «ارائه‌ی بسیار خلاصه‌ای از حسابان خردورزی در امور سیاسی و اقتصادی» تألیف شده تا «به کمک آن، از طریق زدودن برخی ابهام‌ها در فراگرد واپس‌ماندگی جامعه‌ی ما بتوان برای حل این معضل به چاره‌جویی‌هایی معقول و موثر پرداخت».  از دید مؤلفان کتاب، «اقتصاد آزاد» سهم بزرگی در خردورزی دنیای مدرن دارد و ریشه‌ی بی‌اعتنایی و تلقی منفی نسبت به اقتصاد آزاد در مهجور ماندن مفهوم «آزادی فردی» در اندیشه‌ورزی ایرانیان معرفی شده است.

معرفی کننده: نوح منوری• کتاب «دورنمای آینده توسعه اقتصادی ایران بر پایه نفت» نوشته علینقی مشایخی (مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۳) مشمل بر پنج فصل و ۱۰۰ صفحه حاصل تحقیقاتی است که نویسنده‌ی کتاب در سال‌های ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ به منظور «بررسی تغییر ساختمان اقتصادی کشور، پیش‌بینی وضع اقتصادی، و بالاخره بررسی سیاست‌ها و استراتژی مناسب برای توسعه اقتصادی ایران» انجام داده است. «این بررسی‌ها نشان می‌داد که تحت روابط و سیاست‌های اقتصادی آن زمان مکانیزم‌هایی در ساختمان اقتصادی ایران در کار بودند که کشور را هر روز در جهت وابستگی بیشتر به نفت سوق می‌دادند.»

  برگردان: نوح منوری•اکونومیست پنجم ژانویه ۲۰۱۷• رئیس جمهور شدن ترامپ ممکن است آنقدرها هم خبر خوبی برای نتانیاهو نباشد. معاله آدومیم با آن مراکز خرید، مراکز ورزشی و بلوک‌های مسکونی اش شبیه دیگر شهرک‌های حومه‌ای اسرائیلی است. این شهرک که پس از ده دقیقه رانندگی از اورشلیم (بیت‌المقدس) به سمت شرق، بر لبه‌های بیابان یهودیان هویدا می‌شود و سومین شهرک بزرگ یهودیان در کرانه‌ی باختری است، ممکن است تبدیل به اولین نمونه‌ی آزمایشی سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکای دونالد ترامپ شود.

نویسنده: نوح منوری­• اگرچه دورکیم[۱] به‌عنوان یکی از جامعه شناسان کلاسیک شناخته‌ شده، اما آرای او در جامعه شناسی سیاسی کمتر در ایران مورد توجه قرار گرفته است. البته کم توجهی به جامعه‌شناسی سیاسی دورکیم مختص به ایران نبوده است.