منتخب

مدخل «سرمایه‌داری» در فرهنگ بین‌المللی علوم سیاسی[۱] • برگردان: نوح منوری • «سرمایه‌داری» از اوایل قرن بیستم به مثابه مفهومی به کار رفته که ساختار و پویایی یک صورت‌بندی خاص تاریخی از اقتصاد و جامعه را به تصویر می‌کشد. جلوه‌های آغازین آن صورت‌بندی خاص تاریخی از اواخر قرون وسطی، در نواحی جنوبی و سپس شمال غربی اروپا نمایان شد و از آن پس تقریباً به تمام مناطق جهان گسترش یافت. مفاهیم متضاد با «سرمایه‌داری» را می‌توان شامل اقتصاد معیشتی[۲]، فئودالیسم، سوسیالیسم، و اقتصاد برده‌داری دانست. جوامع در حال توسعه‌ی «جهان سوم» ممکن است الگوهای سرمایه‌دارانه‌‌ای محدود و جزیره‌ای در اقتصاد خود داشته باشند، بی‌آن‌که در نتیجه‌ی وجود آن الگوها تبدیل به «جوامع سرمایه‌داری» شوند. مورخان و عالمان [علوم] اجتماعی تطبیقی تعداد زیادی از مراحل، انواع، شروط، و گونه‌ها را ذیل مفهوم عام «سرمایه‌داری» شناسایی می‌کنند؛ از جمله سرمایه‌داری ارضی (کشاورزی)[۳]، تجاری، صنعتی، مالی؛ سرمایه‌داری دولتی، سرمایه‌داری هماهنگ؛ سرمایه‌داری نوردیک[۴]، آنگلوساکسون، آسیای شرقی، یا راینی[۵].

برگردان: شقایق یوسفی‌مقدم • در سال گذشته، ما همگی گونه‌ای شدید از سرگیجه‌ی سیاسی را تجربه کرده‌ایم. بخشی از ماجرا البته به‌خاطر این واقعیت است که ترامپ به ریاست جمهوری رسیده، دائماً خشمی عمومی را درباره‌ی خود برمی‌انگیزد و در حالی که ما به بحث درباره‌ی یکی از داستان‌های تحریک عمومی از سوی او مشغول هستیم، او با اجرای نمایش دیگری از برانگیختن خشم همگانی، از ما و ماجرای قبل، پیشی می‌گیرد. وقتی که دائماً در حرکت هستیم، بازاندیشی در این‌باب ‌که کجا ایستاده‌ایم و کجا بوده‌ایم، کار دشواری است. در چنین شرایطی، به تصویر بزرگ‌تر و ابعاد کلان‌تر ماجرا دقت کردن، کاری تجملی است که به نظر هیچ‌کس قادر به تحمل هزینه‌های آن نخواهد بود. البته این وضعیت، پیامدهای جدی به همراه خواهد داشت. ذهنیات ما در حال دگرگون‌شدن هستند؛ مثلاً درخصوص شیوه‌‌ی پردازش اخبار و اطلاعات و ایده‌هایمان درباره‌ی چیستی مقاومت یا استبداد. اکنون در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که تاریخ خودش را مطالعه نمی‌کند- تاریخ ساده و بی‌پیرایه‌اش را- و اغلب حوادث جاری در خلائی تحلیل شده است که تقریباً هرگز شامل زمینه یا تاریخی نبوده؛ زمینه‌ای که برای فهم این‌که چه چیزی نو و چه چیزی کهنه است و چگونه به جایی که هم‌اکنون…

از جمله زمینه‌های احیای ظرفیت‌های «علوم اجتماعی انتقادی» پرداختن به حوزه‌های مشترک علمی و فعال‌کردن قوای تحلیلی بینارشته‌ای است. قائل‌شدن تفکیکی سرسختانه میان جامعه‌شناسی و اقتصاد بیش از همه به کام کسانی شیرین خواهد بود که اقتصاد را بری از نقدهای اجتماعی می‌دانند و این باور را ترویج می‌کنند که اقتصاد علمی برآمده از مفروضات دقیق است و نتایج آن را نیز نمی‌توان به دست تحلیل‌های جامعه‌شناختی سپرد. نگاه ما به اقتصاد و اقتصاددانان این نیست. ما دانش آن‌ها را چونان حیطه‌ای قابل «تشخیص» محترم می‌داریم اما باور نمی‌کنیم که تشخیص حدود دانش اقتصادی آن‌ها مترادف با سلب صلاحیت از جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی انتقادی در نقادی مفروضات و تحلیل‌هایشان است. در این اسلایدها نیز با رعایت همین تفاوت میان «تشخیص» و «تفکیک»، کوشیده‌ایم نگاهی مفیدتر داشته باشیم به مهم‌ترین مضامین جاری در افکار سه اقتصاددان برجسته‌ی ایرانی که شواهد مختلف حاکی از تأثیرگذاری جدی آرای آن‌ها بر اقتصاد سیاسی کنونی ایران هستند.

آصف بیات • برگردان: سعید انوری نژاد •   در ابتدای دهه‌ی ۷۰ شاهد سلسله‌ای‌ از اعتراضات عمومی شهری در ایران بودیم که از زمان انقلاب ۱۳۵۷ بی‌سابقه بوده است. در فاصله‌ی مرداد ۷۰ تا مرداد ۷۳، ۶ شورش مهم در شهرهای تهران، شیراز، اراک، مشهد، قزوین و تبریز رخ داد. علاوه بر اینکه به تناوب برخوردهای کوچکتری در بسیاری از مراکز دیگر شهرها نیز به وقوع پیوست. بسیاری از این اعتراضات مرتبط با حاشیه‌نشینان شهری بود که نگران تخریب محلاتشان بوده‌اند؛ اتفاقی که در تهران، شیراز، اراک، مشهد و خرم آباد رخ داد.

پری اندرسون • برگردان: نوح منوری •   پری اندرسون در تکمیل مباحث پیشین خویش، [در این قطعه] به ما می‌گوید که چرا  اگر مخالفان [و دشمنان] نولیبرالیسم عزم خود را جزم کنند، سلطه‌ی نولیبرالیسم امری مقدر [و گریز‌ناپذیر] نیست.

بحران آتی در نظام سلامت [آمریکا] و راه‌حل‌های احتمالی آن؛ نامه‌ای سرگشاده به هم‌قطاران‌مان در نیواسکول و دیگر نقاط اول ژانویه ۲۰۱۷ • اندرو آراتو، کلارا ماتئی • برگردان: نوح منوری •   آبسکورا: ترامپ از آغاز رقابت‌های انتخاباتی خود ساز مخالفت با اوباماکر را کوک کرد و با پیروزی‌اش در انتخابات مشخص بود که تلاش برای لغو این لایحه از اولین اقداماتش خواهد بود. اوباماکر که یکی از اهدافش قرار گرفتن همه شهروندان آمریکایی تحت پوشش بیمه درمانی بود، می‌توانست نقش مهمی در افزایش سطح رفاه به ویژه میان شهروندان کم بضاعت آمریکایی داشته باشد. از این روز جریان‌های چپ نسبت به لغو آن هشدار می‌دادند و حتی سندرز لغو آن را یک فاجعه نامید. اندرو آراتو و کلارا ماتئی هر دو از اساتید دانشگاه نیواسکول آمریکا، در نامه‌ی سرگشاده‌ای خطاب به همفکران و مؤتلفان خویش تلاش می‌کنند از انتقاد و اظهار نگرانی فراتر روند و به گفته‌ی خودشان به جای «لفاظی» و «مقاومت‌های انتزاعی»، رویکردی «عمل‌گرایانه» در پیش گیرند و برنامه‌ای برای ارائه آلترناتیو در سطح سیاستگذاری بهداشت و درمان طرح کنند. برنامه‌ای که در صورت موفقیت بتواند به الگویی برای ایجاد تغییرات عملی در سایر حوزه‌ها تبدیل شود.

گفتگوی دیوید هاروی با اک مالابوکاس[۱] • برگردان: حمید قیصری •  دیوید هاروی استاد برجسته‌ی انسان‌شناسی و جغرافیا در مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه کیونی نیویورک و نویسنده‌ی کتاب هفده تضاد و پایان سرمایه‌داری (۲۰۱۴) است. او که یکی از متفکران مارکسیست پیشروی زمانه‌ی ماست، در این مصاحبه[۲] با مالابوکاس به مباحثه درباره‌ی تغییرات ماهوی در شیوه‌ی انباشت سرمایه، محوریت حیطه‌ی شهری در مبارزات طبقاتی معاصر و نیز دلالات حاصل از این‌ها برای سازماندهی‌های ضدسرمایه‌داری می‌پردازد.

چارلز تیلی• برگردان: نوح منوری• توضیح: مقاله‌ی «دورکیم بی‌خاصیت‌« نوشه‌ی چارلز تیلی برای اولین بار در سال ۱۹۷۷ با عنوان «بی‌فایدگی دورکیم در مطالعات تاریخی تغییرات اجتماعی[۱]» و سپس در سال ۱۹۸۱ در کتاب «تلاقی جامعه‌شناسی و تاریخ[۲]» منتشر شد. این مقاله از مباحثه‌برانگیزترین و پرارجاع‌ترین مقالاتی است که درباره‌ی دورکیم (البته‌ با دیده‌ی انکار) نوشته شده است. تیلی این مقاله را در سال‌هایی می‌نویسد که اندیشه‌های دورکیم پس از سال‌ها سیطره بر رشته‌ی جامعه‌شناسی مورد انتقاد قرار گرفت و به ویژه گمان می‌رفت آرای دورکیم برای تحلیل تاریخی مفید نیست. دیدگاهی که بعدها با خوانش‌های تازه‌ای از دورکیم به ویژه توسط کسانی چون گیدنز، امیربایر، کنت تامپسون، الگزندر و غیره به چالش کشیده شد.

مصاحبه‌ای با دانیل زامورا[۱]•برگردان: حمید قیصری• توضیح: متن مصاحبه ی دانیل زامورا با بلست در باب نسبت میان فوکو و نولیبرالیسم را یکی از دوستان برای ما فرستاد. زامورا تصویری از فوکو ارائه می‌دهد که ممکن است مطلوب آن دسته از جریان‌های چپ نباشد که فوکو را در جهت علائق رادیکال خود به کار می‌گیرند. بر اساس تفسیر زامورا و همکارانش فوکو نه تنها پیرو رویکردی مارکسیستی و سوسیالیستی به نولیبرالیسم نیست، بلکه ابعادی از نولیبرالیسم را به لحاظ اجتماعی و فردی منفی نمی‌پندارد. برگردان این مصاحبه و انتشار آن در آبسکورا بیش از هر چیز مقدمه‌ای است برای تأمل بیشتر در ادراکی که فوکو از نولیبرالیسم داشت و سپس ادراکی که ما از نولیبرالیسم داریم. کاربرد مفهوم نولیبرالیسم در ایران شکل عجیبی یافته است. شاید برگردان چنین متن‌هایی کمک کند که استفاده از این مفهوم از دقت بیشتری برخوردار شود. شایان ذکر این که برگردان دیگری از این مصاحبه نیز از سوی حمید پرنیان صورت گرفته بود، اما صادقانه باید گفت که فرازهایی کلیدی از معانی مطرح شده در این مصاحبه، در برگردان پرنیان به تقلیل و تحریف دچار شده بودند. بدیهی است که بر این ترجمه نیز ایرادهای فراوان وارد است و سپاسگزار خواهیم شد…

پیر بوردیو [۱]• برگردان: حمید قیصری• نولیبرالیسم چیست؟ برنامه‌ای برای تخریب آن ساختارهای جمعی که ممکن است در مقابل منطق خالص بازار ایستادگی کنند.• گفتمان مسلط[۲] موجود جهان اقتصادی را نظمی ناب و بی‌نقص تصویر می‌کند که بی‌وقفه منطق پیامدهای پیش‌بینی‌پذیر خود را نمایان می‌کند و هرگونه تخطی از آن منطق را با مجازاتی هوشمند و یا – به شکلی خاص‌تر- با اعمال سیاست‌هایی از طریق بازوهای مسلحی چون صندوق بین‌المللی پول (IMF) و سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی(OECD)، سرکوب می‌کند. کاهش هزینه‌های نیروی کار، کاستن از هزینه‌های عمومی و انعطاف‌بخشی روزافزون به کار از جمله‌ی آن سیاست‌ها هستند. آیا حق با گفتمان مسلط است؟ چه می‌شود اگر در واقعیت آن نظم اقتصادی چیزی جز استقرار یک اتوپیا – اتوپیای نولیبرالیسم – نباشد و در نتیجه باید مسئله‌ای سیاسی نیز دانسته شود؛ مسئله‌ای سیاسی که به کمک نظریه‌ی اقتصادی مورد ادعایش خود را توصیفی علمی از «واقعیت» جا می‌زند؟